Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.
Mogłoby się wydawać, że stres jest zupełnie zbędny. Wywołuje negatywne emocje takie jak lęk, złość, niepokój i strach, a jednak mimo to, nie został wyeliminowany z życia człowieka na przestrzeni milionów lat. Oznacza to, że w niektórych sytuacjach musi być nam przydatny. W dzisiejszych czasach doświadczamy go niestety coraz częściej i intensywniej, a to już nie jest korzystne. W poniższym artykule wyjaśniamy mechanizm stresu i zdradzamy domowe sposoby na nerwy. Zapraszamy do lektury!
Co to jest stres?
Stres jest reakcją organizmu na różne zdarzenia, najczęściej o nieprzyjemnym charakterze. Przykładem może być nerwowa rozmowa z szefem albo zgubienie się w obcym miejscu. Jednak stres pojawia się także w sytuacjach pozytywnych jak, chociażby zdenerwowanie przed ważnym wydarzeniem życiowym, np. ślubem, czy narodzinami dziecka.
Stres sprawia, że czujemy się spięci lub zdenerwowani, ale mimo to – gdy jest krótkotrwały – najczęściej działa mobilizująco. Dobrze obrazuje to opisany przez amerykańskiego psychologa, Waltera Cannona, mechanizm walki i ucieczki. Człowiek pierwotny w obliczu zagrożenia życia, wywołanego kontaktem z dzikim, niebezpiecznym zwierzęciem wyzwalał w sobie pokłady „nadludzkiej” energii, które umożliwiały mu pokonanie przeciwnika albo ucieczkę przed nim. Gdyby nie ta ewolucyjnie rozwijająca się zdolność organizmu do nadzwyczajnej mobilizacji siły i sprawności z pewnością gatunek ludzki by wyginął.
Dziś wiemy, że za taką reakcję odpowiedzialny jest współczulny układ nerwowy. To on powoduje wyrzut hormonów stresu takich jak adrenalina, noradrenalina, czy kortyzol. Te z kolei wywołują szybsze bicie serca, sprawniejsze krążenie krwi, przyspieszenie oddechu, lepsze natlenowanie komórek, usprawnienie pracy mięśni odpowiedzialnych za ruch ciała oraz produkcję potu do jego schładzania. I choć w dzisiejszych czasach doświadczamy zupełnie innych sytuacji stresowych, reakcja ciągle pozostaje niezmienna. Rozmowa o pracę, spóźnienie na autobus albo choroba dziecka nieprzyjemnie nas pobudzają, choć nie zawsze mogą w czymkolwiek pomóc. Lekki motywacyjny stres może poprawić zaprezentowanie się przed potencjalnym szefem, ale autobusu nie da się zawrócić, a na choroby zwykle nie mamy wpływu.
Co ciekawe, w niektórych nerwowych sytuacjach część osób zareaguje całkowicie odmiennie – zastygnie w bezruchu. To również jeden z pierwotnych mechanizmów przetrwania. Gdy czynnik stresowy jest tak duży, że jego pokonanie nas przerasta, ciało mimowolnie odmawia posłuszeństwa i nie jesteśmy w stanie np. wyjść na scenę przed dużą publiczność. Zbyt silny albo długotrwały stres przynosi negatywne konsekwencje dla zdrowia (dystres): częstsze przeziębienia, alergia, astma, problemy skórne, zaburzenia układu pokarmowego, problemy ze snem.
Co jest dobre na sen i nerwy – domowe sposoby
Każdy z nas ma inną odporność na stan wzmożonego napięcia nerwowego. Wynika to przede wszystkim z cech naszej osobowości, z którą po prostu się rodzimy. Jedni potrafią „góry przenosić”, działać pod presją, w pośpiechu, a inni denerwują się, sortując listy na poczcie, czy dbając o czyjś ogród.
Jedną z najważniejszych życiowych umiejętności jest poznanie samego siebie. Czasami trzeba przystanąć i zastanowić się – co wywołuje u mnie dyskomfort psychiczny? Jakie sytuacje wyprowadzają mnie z równowagi? Lepiej czuje się, pracując w tętniącej życiem i pośpiechem korporacji, czy układając książki w bibliotece? Oczywiście, że można nad sobą pracować, trzeba też się rozwijać, ale niekoniecznie kosztem życia w ciągłym stresie. Tak naprawdę większość czasu spędzamy w pracy, dopasujmy ją zatem do naszego charakteru, a będziemy zdrowsi i szczęśliwsi.
Aby organizm mógł poradzić sobie ze stresem, którego z pewnością nie raz doświadczymy, nawet mając wymarzony zawód, musi być dobrze odżywiony i zregenerowany. Kluczowe jest codzienne wysypianie się – w końcu sam niedobór snu to czynnik stresogenny. Wieczorem warto zadbać o relaksującą atmosferę i przynajmniej przez godzinę przed zaśnięciem nie narażać się na oddziaływanie niebieskiego światła ekranów telewizorów, smartfonów, czy komputerów. Ponadto, bardzo istotna jest różnorodna, zbilansowana dieta. Za najzdrowszą na świecie uznaje się dietę śródziemnomorską, pełną warzyw, owoców, ryb i zdrowych olejów.
Na stres i nerwy pomaga także regularna, umiarkowana, aktywność fizyczna np. joga, najlepiej w połączeniu z medytacją, pilates, spacer na świeżym powietrzu – pomagają rozluźnić mięśnie i oczyścić umysł, a także powodują zmęczenie i dzięki temu ułatwiają zasypianie.
Dobrym sposobem na rozluźnienie jest również sięgnięcie po mieszanki ziołowe zawierające korzeń kozłka lekarskiego (walerianę), ziele krwawnika, miętę pieprzową, melisę, rumianek, chmiel, czy lawendę. To tradycyjne, roślinne produkty lecznicze stosowane w łagodnych stanach napięcia nerwowego oraz w okresowych trudnościach z zasypianiem.
W przypadku długotrwale utrzymującego się lub silnego stresu uniemożliwiającego funkcjonowanie należy skontaktować się z lekarzem bądź psychoterapeutą.
Autor: Lekarz Irena M. Wojtowicz
Bibliografia
Cohen S., Janicki-Deverts D., Doyle W. J., Miller G. E., Frank E., Rabin B. S., Turner R.B. Chronic stress, glucocorticoid receptor resistance, inflammation, and disease risk, w: Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 2012. Data dostępu: 22.11.2022 r.
Czym jest i jak na nas wpływa mechanizm walki i ucieczki?, https://www.superego.com.pl/czym-jest-i-jak-na-nas-wplywa-mechanizm-walki-i-ucieczki/ (dostęp online: 29.12.2022).
Janosik E., Marzec S. Właściwości światła niebieskiego, w: Polish Journal for Sustainable Development, tom 21, 2017. Data dostępu: 22.11.2022 r.
Kiecolt-Glaser J.K., Heffner K. L., Glaser R., Malarkey W. B., Porter K., Atkinson C., Laskowski B., Lemeshow S., Marshall G.D. How Stress and Anxiety Can Alter Immediate and Late Phase Skin Test Responses in Allergic Rhinitis, w: Psychoneuroendocrinology. 2009 Jun; 34(5): 670. Data dostępu: 22.11.2022 r.
Orzeł-Gryglewska J. Zaburzenia snu związane z nadmierną ekspozycją na światło, w: Polish Journal for Sustainable Development, tom 21, 2017. Data dostępu: 22.11.2022 r.
