Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.
Każdego dnia, setki razy, nieświadomie dotykamy naszych ust. Pandemia COVID-19 uświadomiła nam dosyć dosadnie ten problem i jego konsekwencje w postaci zakażania się patogenami. Wydaje się, że wirus SARS-Cov-2 już „odpuścił”, ale nawet jeśli, to i tak nie warto wracać do złych nawyków. Jama ustna też może chorować, i to dotkliwie, zmuszając nas do niekoniecznie chcianej diety. W poniższym artykule omawiamy przyczyny i objawy zapalenia jamy ustnej, a także wskazujemy, jak sobie z nim radzić, również domowymi sposobami.
Jak wygląda zapalenie w jamie ustnej – poznaj objawy
Jama ustna to bardzo ważny obszar naszego ciała. Jest miejscem bezpośredniego zetknięcia się organizmu ze światem zewnętrznym. I chociaż jej budowa pozwala na kontakt z pożywieniem oraz wdychanie powietrza (ustami), to jednak z tego powodu ciągle narażona jest na infekcje.
Drobnoustroje w pokarmach i unoszące się w powietrzu (zawieszone w kropelkach kaszlu, czy kichnięć) mogą wywołać chorobę, gdy tylko nasz układ odpornościowy jest, choć odrobinę osłabiony np. niewyspaniem, głodem, stresem, przegrzaniem, czy wychłodzeniem. Zapalenie błony śluzowej w jamie ustnej najczęściej spowodowane jest grzybem Candida albicans, wirusem opryszczki tj. Herpes simplex (HSV) albo różnymi bakteriami atakującymi miejsca pierwotnie zainfekowane przez wirus (tzw. nadkażenie, wywołujące wrzodziejące zapalenie śluzówki w jamie ustnej). Grzybica objawia się białawym nalotem, po którego usunięciu odsłania się żywoczerwona, podkrwawiająca śluzówka. Zmianom towarzyszy ból i pieczenie, co może utrudniać jedzenie, a nawet mówienie. Opryszczkowe zapalenie to drobne pęcherzyki lokalizujące się na pograniczu skóry i błony śluzowej, najczęściej warg. Pęcherzyki wypełnione są przejrzystym płynem, zawierającym wirusa. Zmiany często dają punktowy ból i pieczenie. Wrzodziejące zapalenie, jak sama nazwa wskazuje, charakteryzuje się owrzodzeniami, czyli głębokimi ubytkami śluzówki. Zmiany są bolesne, często towarzyszy im nieprzyjemny zapach z ust.
Płytsze ubytki śluzówki tzw. nadżerki to dosyć często występujące zmiany, określane mianem aft. Mogą powstawać w wyniku przypadkowego przygryzienia śluzówki, w miejscu drażnienia przez nowo założony aparat ortodontyczny, czy źle dobraną protezę. Z racji tego, że to otwarte rany, trzeba uważać, aby nie wniknęły do nich patogeny wywołujące infekcję.
W jamie ustnej lokalizują się także zęby i dziąsła. Te drugie stanowią jeden z głównych elementów przyzębia, czyli różnych struktur otaczających zęby. Głównym problemem jednych i drugich jest próchnica – bakteryjna choroba zakaźna (!). Wiele osób bagatelizuje temat próchnicy, myśląc, że to tylko „dziury w zębach”, które wystarczy wypełnić. Początkowo rzeczywiście tak może być, jeśli są małe i nieliczne. Złe nawyki higieniczne nawarstwiają jednak problem na przestrzeni lat, co może prowadzić nawet do całkowitej utraty zębów, a w skrajnych przypadkach wpłynąć, chociażby na problemy z sercem. Nagromadzone bakterie z zębów mogą trafić do krwiobiegu i zatrzymać się na zastawkach serca. To dlatego przed zabiegami chirurgicznymi trzeba zawsze wyleczyć zęby.
Zapalenie w jamie ustnej – leczenie
Dolegliwości chorobowe w obrębie jamy ustnej są podwójnie nieprzyjemne. Oprócz tego, że po prostu boli albo piecze nas chora okolica, to jeszcze potęgujemy te odczucia, jedząc, a nawet tylko pijąc. Nic dziwnego, że pierwszą naszą myślą będzie: co na zapalenie w jamie ustnej zadziała najlepiej i najszybciej? Niestety nie ma na to jednego dobrego rozwiązania, bo jak wyżej wspomniano, różne mogą być powody zapalenia. Z tego powodu wskazana jest konsultacja lekarska. Specjalista postawi rozpoznanie i dobierze odpowiednią terapię – antybiotyk, lek przeciwgrzybiczy, przeciwwirusowy, a może jedynie objawowe leczenie dolegliwości. W przypadku wątpliwości diagnostycznych może też wykonać dodatkowe badania, np. pobrać wymaz na posiew.
Oprócz leczenia celowanego na konkretny patogen, jako wspomagającą metodę, warto stosować środki odkażające. Jest to domowy sposób na walkę z zapaleniem albo zapobiegnięcie rozwojowi infekcji (np. przy obecności aft). Pozwalają zredukować ilość szkodliwych drobnoustrojów, co ułatwia układowi odpornościowemu walkę z pozostałymi, bo jest ich po prostu mniej. W ten sposób łagodzą dodatkowo dolegliwości.
Spośród środków odkażających można wybrać octenidynę albo ziołowe napary. Octenidyna występuje w formie płynu na rany. Do przepłukania jamy ustnej lepiej zastosować rozcieńczoną formę – jedną łyżkę płynu dodać do szklanki przegotowanej, letniej wody i stosować kilka razy dziennie. Alternatywną, naturalną metodą są ziołowe preparaty. Mieszanka tymianku, szałwii i mięty pieprzowej działa odkażająco, łagodząco i wspomagająco w terapii przewlekłych zapaleń błony śluzowej jamy ustnej i gardła, a także w zapaleniach dziąseł i chorobach przyzębia. Zgodnie z zaleceniami producenta dorosłe osoby powinny zalać 1 saszetkę ziół ½ szklanki (ok. 100-120 ml) wrzącej wody i zaparzać przez ok. 15 minut pod przykryciem. Do płukania jamy ustnej i gardła należy stosować po ½ szklanki naparu 1-5 razy na dobę. Trzeba używać zawsze świeżo przygotowany napar i nie wolno go połykać. Maksymalny czas stosowania to 1 tydzień.
Autor: Lekarz Irena M. Wojtowicz
Bibliografia
Zagor M., Czarnecka P., Janoska-Jaździk M., Ostre zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 08.01.2018.
Tomaszewska IM., Zapalenia przyzębia, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 15.03.2017.
Kuźnik M., Afty – przyczyny i leczenie, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 12.04.2022.
