1. Skąd biorą się wzdęcia i jak je zwalczać

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Budzisz się rano z płaskim brzuchem, a po posiłkach obserwujesz jego nagłe powiększenie? Zjesz niewielką porcję, a czujesz jakbyś połknęła/połknął balon? Najprawdopodobniej doskwierają Ci wzdęcia. Co to właściwie za przypadłość, skąd się bierze i co na wzdęcia będzie najskuteczniejsze? Na te i wiele innych pytań odpowiadamy w poniższym artykule.

Czym są wzdęcia?

W jelitach zdrowej osoby znajdują się pęcherzyki gazów. Jest to normalna, czyli fizjologiczna sytuacja. Gromadzą się tam w wyniku procesów trawienia (głównie reakcji chemicznych zachodzących w jelicie grubym), a także przez połykanie powietrza w czasie jedzenia, picia, a nawet mówienia. Ulegają przesuwaniu wraz z ruchami perystaltycznymi jelit i okresowo uwalniane są na zewnątrz organizmu – u zdrowej osoby od kilkunastu do 25 razy na dobę. Objętość oddawanych gazów może wynosić nawet 600 ml w ciągu doby i jest to nadal norma.

Wzdęcia brzucha to jednak obecność zbyt dużej ilości gazów w jelitach, co już normą nie jest. W praktyce niedostępne są badania mierzące objętość gazów w przewodzie pokarmowym. Zatem istotne jest tutaj subiektywne odczucie „napompowanego” (wzdętego) brzucha i rozpierania. Co ciekawe, na potrzeby badań naukowych przeprowadzano takie analizy, w których okazało się, że u 24% osób zgłaszających wzdęcia nie zaobserwowano nadmiernej objętości gazów. Wobec tego wysunięto przypuszczenie, że u niektórych wzdęcia mogą być zaburzeniem czucia trzewnego. Mówiąc prościej, część osób tak naprawdę ma prawidłową objętość gazów, ale nieprawidłowo odczuwa ich obecność. Wzdęciom często towarzyszy nadmierne wydalanie gazów, a czasem także ucisk w prawym lub lewym podżebrzu. Mogą pojawić się napadowe skurcze jelit i ich głośna praca, czy przelewanie w jamie brzusznej. Wzdęcia to bardzo częsty problem. Skarży się na nie nawet co trzecia osoba!

Wzdęcia – przyczyny

Przyczyny wzdęć mogą być bardzo różnorodne – od zupełnie niegroźnych (na szczęście częstsze) aż po poważne schorzenia. Głównie powodowane są przez:

Spożywanie tzw. produktów wzdymających, gazotwórczych – zawierają substancje określane jako FODMAP, czyli specyficzne, fermentujące i słabo wchłanialne węglowodany oraz alkohole polihydroksylowe. Dużą ich zawartość znajduje się m.in. w kapuście, kalafiorze, cebuli, czosnku, warzywach strączkowych, większości produktów mlecznych.
Spożywanie pęcherzyków gazów w napojach gazowanych.
Zwiększoną ilość połykanego powietrza podczas żucia gumy, palenia papierosów, intensywnego mówienia, gwałtownego picia oraz szybkiego jedzenia.
Zwiększoną produkcję gazów w jelitach poprzez nadmierną fermentację pożywienia z powodu wolnego przemieszczania się mas kałowych (np. w wyniku picia zbyt małej objętości płynów).
Błonnik rozpuszczalny – przyjmowany w celu pobudzenia perystaltyki i ułatwienia wypróżniania w zaparciach, ale może powodować wzdęcia, zwłaszcza na początku przyjmowania.
Nietolerancje pokarmowe niektórych składników żywności – np. laktozy (w mleku i jego przetworach), fruktozy (w miodzie, suszonych owocach, owocowych napojach) i sorbitolu (guma do żucia, niektóre cukierki bezcukrowe).
Problemy ze strony układu trawienia – nadmierny rozrost flory bakteryjnej w jelitach, upośledzenie wchłaniania np. w celiakii, choroby jelita grubego, wątroby, trzustki, dróg żółciowych.
Niemożność odbicia gazów – np. u osób po operacyjnym leczeniu refluksu.
Niedrożność jelit uniemożliwiająca lub utrudniająca wydalanie gazów – całkowita niedrożność da ostre (wymagające pilnej pomocy medycznej) objawy takie jak silny ból brzucha (w wyniku dużego rozdęcia jelit nad zwężeniem), brak oddawania stolca oraz wymioty.

Szybki sposób na wzdęcia

Wiemy już, skąd się biorą wzdęcia. Zastanówmy się zatem, co zrobić, aby się ich pozbyć. Jeśli wzdęciom nie towarzyszą żadne inne niepokojące dolegliwości, to zwykle nie ma potrzeby wykonywania dodatkowych badań. Jeśli przeciwnie – jest coś, co nas dodatkowo niepokoi, np. niezamierzony spadek wagi, wymioty, czy krew w stolcu, udajmy się do lekarza.
Większość przypadków można wyeliminować domowymi sposobami na wzdęcia, ponieważ biorą się z nieprawidłowej diety. Trzeba ją dokładnie przeanalizować i wykluczyć na 6–8 tygodni produkty zawierające duże ilości FODMAP (dieta zalecana w zespole jelita drażliwego). Po tym czasie można stopniowo wprowadzać je z powrotem, uważnie obserwując, który konkretnie wywołuje nawrót dolegliwości. Pozwoli to na dobranie jak najbogatszego, dobrze tolerowanego wachlarzu składników, które swobodnie można spożywać – nie jest dobre eliminowanie tak ogromnej ilości produktów na stałe.
Wykluczyć należy natomiast napoje gazowane, papierosy i gumy do żucia. Warto też trochę „zwolnić” podczas posiłków. Zalecane jest jedzenie bez pośpiechu i dokładne rozdrabnianie pokarmu w jamie ustnej, by nie połykać zbyt dużo powietrza. Dobrze jest pić przez słomkę.
Pomocniczo można sięgnąć po ziołowe preparaty zawierające rumianek, melisę, prawoślaz, miętę albo koper – natura wyposażyła nas w składniki, które pomogą w walce ze wzdęciami.
Na okresowe dolegliwości tego typu dobrze sprawdzają się też, dostępne bez recepty, wyroby medyczne z substancją czynną: simetikon albo dimetikon.

Autor: Lekarz Irena M. Wojtowicz